Φθινοπωρινές εικόνες μέσα στην ηρεμία της πελοποννησιακής φύσης.
Κάπου ανάμεσα στη Νεμέα και τη λίμνη Στυμφαλία βρίσκεται ένα χωριό γνωστό για τη σταφίδα, τις καλοψημένες τροφαντές γουρουνοπούλες του και εσχάτως για τα μονοπάτια του. Ευκαιρία για μια μονοήμερη εκδρομή κοντά στην Αθήνα.
Αφορμή της επίσκεψής μας σε αυτό το άσημο χωριό της ορεινής Κορινθίας είναι τα εγκαίνια μιας σειράς μονοπατιών που καθαρίστηκαν, σηματοδοτήθηκαν και παραδόθηκαν στους Ψαριώτες - ένα έργο της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με τον Δήμο Σικυωνίων/τοπική Κοινότητα Ψαρίου και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Απανταχού Ψαριωτών. Περιλαμβάνει τέσσερις περιπατητικές και μία ποδηλατική διαδρομή.
Επιλέγουμε τη δεύτερη, «Της θεάς Ηρας», μια κυκλική διαδρομή 8,95 χλμ., μια υπέροχη βόλτα, στην οποία έχεις την ευκαιρία να βαδίσεις ανάμεσα σε σκουροπράσινους βουνίσιους όγκους, να ατενίσεις από μακριά τα απλωμένα σπίτια της Νεμέας και τον μικρούτσικο οικισμό του Ασπρόκαμπου, να φυλάξεις στις σελίδες του τετραδίου σου αρωματικό θυμάρι, να φτάσεις μέχρι την αβαθή σπηλιά του Γκότζη και να χαζέψεις τον αμπελότοπο Γκιόστια, «τον καλύτερο ορεινό αμπελώνα της περιοχής», όπως πληροφορούμαι.
Κανονικά, η Διαδρομή 2 διαρκεί πάνω από δύο ώρες, αλλά εμείς... κλέβουμε λίγο. Λόγω διάφορων παραγόντων, καταλήγουμε να κάνουμε τη μισή διαδρομή με τα πόδια και την άλλη μισή φορτωμένοι στα αγροτικά των Ψαριωτών. Μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και ξένοι, καθόμαστε ο ένας πάνω στον άλλο, οκλαδόν ή μισοδιπλωμένοι, πάνω στις καρότσες και ανεβοκατεβαίνουμε με τα αμάξια τους χωματόδρομους σαν περιπλανώμενοι ακροβάτες. Μου αρέσει πάρα πολύ η γνωριμία με καινούργιους ανθρώπους έτσι όπως γίνεται - εξοικειωνόμαστε ο ένας με τον άλλο όχι σε κάποιο καφέ ή μπαρ, αλλά σε ένα βουκολικό κάμπριο, μέσα στο οποίο μοιραζόμαστε τσαμπιά από φρεσκοκομμένο, άπλυτο σταφύλι, το οποίο είχαμε την ευκαιρία να τρυγήσουμε πριν από λίγη ώρα.
Στην «1η Γιορτή Κορινθιακής Σταφίδας», που διοργανώθηκε στο Ψάρι -και με τους Ψαριώτες παραγωγούς να μας καθοδηγούν-, είδαμε στην πράξη πώς γίνεται ο τρύγος του μικρόρωγου, σκουρόχρωμου σταφυλιού. Το μαζέψαμε τσαμπί-τσαμπί, το απλώσαμε σε μονή στρώση πάνω στο δίχτυ και μάθαμε ότι, αφού μείνει σκεπασμένο κάτω από τον ήλιο κάποιες μέρες και αναποδογυριστεί για να ψηθεί και από τις δύο πλευρές, μεταμορφώνεται στη διάσημη τοπική σταφίδα.
Η Γιορτή της Σταφίδας, σε συνδυασμό με τα «Μονοπάτια Πολιτισμού» που εγκαινιάστηκαν, αποτελούν κινήσεις εξωστρέφειας ενός τόπου που κουβαλάει μια ενδιαφέρουσα αλλά σχετικά άγνωστη ιστορία: το Ψάρι καταστράφηκε από τους ναζί το 1944 και ξαναχτίστηκε από την αρχή - είναι δηλαδή ένα παραδοσιακό χωριό με σχετικά σύγχρονο αρχιτεκτονικό αποτύπωμα. Οι ντόπιοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, είναι εγκάρδιοι και φιλόξενοι χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους. Ο Παναγιώτης, στα 26 του, είναι ένας δραστήριος αγρότης, η Σούλα είναι μια νέα γυναίκα κτηνοτρόφος, ο Κωνσταντίνος, 17 ετών, πηγαίνει ακόμα σχολείο, αλλά ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές των μονοπατιών - ξυπνούσε από τις 6 το πρωί για να βοηθήσει. Ο Γιάννης Σκούρτης, όπως λέει ο ίδιος, έχει «μια παθολογική αγάπη για το χωριό του» (είναι δημιουργός του περιεκτικότατου www.psarikorinthias.gr), ενώ η Ελσα Σταματοπούλου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia, έχει καταγωγή από το Ψάρι και, λίγο να της μιλήσεις, καταλαβαίνεις ότι το πονάει πολύ.
Τη μία μέρα που έμεινα στο συγκεκριμένο χωριό ένιωσα ότι βρισκόμουν σε ένα μέρος χαρούμενο και ζωντανό. Δεν συνάντησα μόνο ώριμους συνταξιούχους στα καφενεία, αντιθέτως είδα περισσότερα αγοράκια που καβαλούσαν τα ποδήλατά τους και έτρεχαν σαν ζουζούνια στους δρόμους. Με απόσταση μόλις μιάμιση ώρα από την Αθήνα, μια βόλτα μέχρι εκεί για περπάτημα στα μονοπάτια και γνωριμία με τους σταφιδοπαραγωγούς, μια σαββατιάτικη εκδρομή για ντόπιο Μαυρούδι (Αγιωργίτικο Νεμέας) και ροδοψημένη γουρουνοπούλα θα δώσουν στον επισκέπτη κίνητρα να παραμείνει ζωτικός και παραγωγικός. Και θα κάνει τον Αθηναίο να νιώσει λιγάκι... φτωχός, που ζει όπως ζει, σε έναν πλανήτη άγχους και ακατάσχετης φασαρίας, όταν υπάρχουν μέρη με τέτοια ποιότητα ζωής τόσο κοντά του.
Τα «μονοπάτια πολιτισμού» μέσα απο τα μάτια των δημιουργών τους
«Τα “Μονοπάτια Πολιτισμού” χαράχτηκαν σε εποχή κρίσης. Αξιοποιούμε μια πολύτιμη παραμελημένη κληρονομιά. Το πρόγραμμα τονώνει τις τοπικές κοινωνίες, επεκτείνει την τουριστική περίοδο, προβάλλοντας τα τοπικά προϊόντα και τον πολιτισμό. Σήμερα, ο μεγαλύτερος τουρισμός στην Ευρώπη -και γοργά ανερχόμενος στις άλλες ηπείρους- είναι ο περιπατητικός... Είναι τουρισμός φιλικός στο περιβάλλον», αναφέρει η κ. Λυδία Καρρά, ιδρύτρια της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (www.ellet.gr) και δημιουργός του προγράμματος. Εκτός από το Ψάρι, η ΕΛΛΕΤ ασχολείται με δίκτυα μονοπατιών και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως είναι η Σίκινος, ο Μαραθώνας, η Πάτμος και η Σίφνος (www.monopatiapolitismou.gr).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» υλοποιήθηκε στην Ορεινή Κορινθία - Ψάρι με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.
> www.monopatiapolitismou.gr
kathimerini.gr
Αφορμή της επίσκεψής μας σε αυτό το άσημο χωριό της ορεινής Κορινθίας είναι τα εγκαίνια μιας σειράς μονοπατιών που καθαρίστηκαν, σηματοδοτήθηκαν και παραδόθηκαν στους Ψαριώτες - ένα έργο της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με τον Δήμο Σικυωνίων/τοπική Κοινότητα Ψαρίου και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Απανταχού Ψαριωτών. Περιλαμβάνει τέσσερις περιπατητικές και μία ποδηλατική διαδρομή.
Επιλέγουμε τη δεύτερη, «Της θεάς Ηρας», μια κυκλική διαδρομή 8,95 χλμ., μια υπέροχη βόλτα, στην οποία έχεις την ευκαιρία να βαδίσεις ανάμεσα σε σκουροπράσινους βουνίσιους όγκους, να ατενίσεις από μακριά τα απλωμένα σπίτια της Νεμέας και τον μικρούτσικο οικισμό του Ασπρόκαμπου, να φυλάξεις στις σελίδες του τετραδίου σου αρωματικό θυμάρι, να φτάσεις μέχρι την αβαθή σπηλιά του Γκότζη και να χαζέψεις τον αμπελότοπο Γκιόστια, «τον καλύτερο ορεινό αμπελώνα της περιοχής», όπως πληροφορούμαι.
Κανονικά, η Διαδρομή 2 διαρκεί πάνω από δύο ώρες, αλλά εμείς... κλέβουμε λίγο. Λόγω διάφορων παραγόντων, καταλήγουμε να κάνουμε τη μισή διαδρομή με τα πόδια και την άλλη μισή φορτωμένοι στα αγροτικά των Ψαριωτών. Μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και ξένοι, καθόμαστε ο ένας πάνω στον άλλο, οκλαδόν ή μισοδιπλωμένοι, πάνω στις καρότσες και ανεβοκατεβαίνουμε με τα αμάξια τους χωματόδρομους σαν περιπλανώμενοι ακροβάτες. Μου αρέσει πάρα πολύ η γνωριμία με καινούργιους ανθρώπους έτσι όπως γίνεται - εξοικειωνόμαστε ο ένας με τον άλλο όχι σε κάποιο καφέ ή μπαρ, αλλά σε ένα βουκολικό κάμπριο, μέσα στο οποίο μοιραζόμαστε τσαμπιά από φρεσκοκομμένο, άπλυτο σταφύλι, το οποίο είχαμε την ευκαιρία να τρυγήσουμε πριν από λίγη ώρα.
Στην «1η Γιορτή Κορινθιακής Σταφίδας», που διοργανώθηκε στο Ψάρι -και με τους Ψαριώτες παραγωγούς να μας καθοδηγούν-, είδαμε στην πράξη πώς γίνεται ο τρύγος του μικρόρωγου, σκουρόχρωμου σταφυλιού. Το μαζέψαμε τσαμπί-τσαμπί, το απλώσαμε σε μονή στρώση πάνω στο δίχτυ και μάθαμε ότι, αφού μείνει σκεπασμένο κάτω από τον ήλιο κάποιες μέρες και αναποδογυριστεί για να ψηθεί και από τις δύο πλευρές, μεταμορφώνεται στη διάσημη τοπική σταφίδα.
Η Γιορτή της Σταφίδας, σε συνδυασμό με τα «Μονοπάτια Πολιτισμού» που εγκαινιάστηκαν, αποτελούν κινήσεις εξωστρέφειας ενός τόπου που κουβαλάει μια ενδιαφέρουσα αλλά σχετικά άγνωστη ιστορία: το Ψάρι καταστράφηκε από τους ναζί το 1944 και ξαναχτίστηκε από την αρχή - είναι δηλαδή ένα παραδοσιακό χωριό με σχετικά σύγχρονο αρχιτεκτονικό αποτύπωμα. Οι ντόπιοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, είναι εγκάρδιοι και φιλόξενοι χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους. Ο Παναγιώτης, στα 26 του, είναι ένας δραστήριος αγρότης, η Σούλα είναι μια νέα γυναίκα κτηνοτρόφος, ο Κωνσταντίνος, 17 ετών, πηγαίνει ακόμα σχολείο, αλλά ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές των μονοπατιών - ξυπνούσε από τις 6 το πρωί για να βοηθήσει. Ο Γιάννης Σκούρτης, όπως λέει ο ίδιος, έχει «μια παθολογική αγάπη για το χωριό του» (είναι δημιουργός του περιεκτικότατου www.psarikorinthias.gr), ενώ η Ελσα Σταματοπούλου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia, έχει καταγωγή από το Ψάρι και, λίγο να της μιλήσεις, καταλαβαίνεις ότι το πονάει πολύ.
Τη μία μέρα που έμεινα στο συγκεκριμένο χωριό ένιωσα ότι βρισκόμουν σε ένα μέρος χαρούμενο και ζωντανό. Δεν συνάντησα μόνο ώριμους συνταξιούχους στα καφενεία, αντιθέτως είδα περισσότερα αγοράκια που καβαλούσαν τα ποδήλατά τους και έτρεχαν σαν ζουζούνια στους δρόμους. Με απόσταση μόλις μιάμιση ώρα από την Αθήνα, μια βόλτα μέχρι εκεί για περπάτημα στα μονοπάτια και γνωριμία με τους σταφιδοπαραγωγούς, μια σαββατιάτικη εκδρομή για ντόπιο Μαυρούδι (Αγιωργίτικο Νεμέας) και ροδοψημένη γουρουνοπούλα θα δώσουν στον επισκέπτη κίνητρα να παραμείνει ζωτικός και παραγωγικός. Και θα κάνει τον Αθηναίο να νιώσει λιγάκι... φτωχός, που ζει όπως ζει, σε έναν πλανήτη άγχους και ακατάσχετης φασαρίας, όταν υπάρχουν μέρη με τέτοια ποιότητα ζωής τόσο κοντά του.
Τα «μονοπάτια πολιτισμού» μέσα απο τα μάτια των δημιουργών τους
«Τα “Μονοπάτια Πολιτισμού” χαράχτηκαν σε εποχή κρίσης. Αξιοποιούμε μια πολύτιμη παραμελημένη κληρονομιά. Το πρόγραμμα τονώνει τις τοπικές κοινωνίες, επεκτείνει την τουριστική περίοδο, προβάλλοντας τα τοπικά προϊόντα και τον πολιτισμό. Σήμερα, ο μεγαλύτερος τουρισμός στην Ευρώπη -και γοργά ανερχόμενος στις άλλες ηπείρους- είναι ο περιπατητικός... Είναι τουρισμός φιλικός στο περιβάλλον», αναφέρει η κ. Λυδία Καρρά, ιδρύτρια της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (www.ellet.gr) και δημιουργός του προγράμματος. Εκτός από το Ψάρι, η ΕΛΛΕΤ ασχολείται με δίκτυα μονοπατιών και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως είναι η Σίκινος, ο Μαραθώνας, η Πάτμος και η Σίφνος (www.monopatiapolitismou.gr).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» υλοποιήθηκε στην Ορεινή Κορινθία - Ψάρι με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.
> www.monopatiapolitismou.gr
Μετάβαση
Ο πιο εύκολος τρόπος να πάει κανείς στο Ψάρι είναι οδικώς (η διαδρομή είναι 143 χλμ. και διαρκεί μιάμιση ώρα από την Αθήνα). Αν δεν χρησιμοποιήσετε αυτοκίνητο, μπορείτε να πάτε στο Ψάρι με ΚΤΕΛ (Αθήνα-Νεμέα, εισιτήριο 12,40 ευρώ, Νεμέα-Ψάρι, εισιτήριο 2,5 ευρώ, ΚΤΕΛ Νομού Κορινθίας, Τ/27460-22.214).
Διαμονή
Αν θέλετε να διανυκτερεύσετε στην περιοχή, θα βρείτε καταλύματα σε χωριά κοντά στο Ψάρι, όπως στο Κεφαλάρι (Armonia Boutique Hotel, T/27470-22.475, www.xenonasarmonia.gr, 60 - 80 ευρώ το δίκλινο με πρωινό / Αρχοντικό Κεφαλάρι, Τ/27470-22.200, www.arxontiko-kefalari.gr, 50 - 60 ευρώ το δίκλινο με πρωινό) και στους Καλλιάνους (Το Πατρικό, Τ/27470-22.224, 50 - 70 ευρώ το δίκλινο με πρωινό).
Φαγητό - Κρασί
Στο βραδινό γλέντι που διοργανώθηκε στο χωριό, από τη μια πλευρά είχαν στηθεί σούβλες με γουρουνόπουλα απερίγραπτης νοστιμιάς και από την άλλη πάγκοι με κεράσματα - κέικ με καρότο και σταφίδα, δίπλες, μουστοκούλουρα, κουραμπιέδες. Επίσης, το Ψάρι ανήκει στη ζώνη με «Ονομασία Προελεύσεως Νεμέα Ανωτέρας Ποιότητας» (ΟΠΑΠ-Νεμέα), επομένως το κρασί του είναι διαλεχτό. Το χωριό διαθέτει χώρους εστίασης όπως είναι η ταβέρνα Μπουράζος (Τ/27470-22.007), η ταβέρνα-κρεοπωλείο Ο Μάχος (Τ/27470-22.112), η ψησταριά Το Στέκι της Πόπης (Τ/27470-22.107), η χασαποταβέρνα-ψησταριά Ο Πλάτανος (Τ/27470-22.307).
Μουσείο περιβάλλοντος Στυμφαλίας
Σε πολύ κοντινή απόσταση από το Ψάρι βρίσκεται το εξαιρετικό Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας. Είναι χτισμένο σ’ ένα λόφο δίπλα στη –γνωστή από τη μυθολογία- λίμνη Στυμφαλία και αφηγείται την περιβαλλοντική και εθνογραφική ιστορία της περιοχής (μέσα από μακέτες, ψηφιακές ανα-παραστάσεις και ταινίες τεκμηρίωσης, παρέχονται πληροφορίες για την υδατική λεκάνη Στυμφαλίας, τους υπόγειους δρόμους νερού, τη χλωρίδα και την πανίδα, το πώς το περιβάλλον «συνέβαλε» στην ανάπτυξη παραδοσιακών επαγγελμάτων κ.ά.). Γενική είσοδος 3 ευρώ, www.piop.gr.
Ο πιο εύκολος τρόπος να πάει κανείς στο Ψάρι είναι οδικώς (η διαδρομή είναι 143 χλμ. και διαρκεί μιάμιση ώρα από την Αθήνα). Αν δεν χρησιμοποιήσετε αυτοκίνητο, μπορείτε να πάτε στο Ψάρι με ΚΤΕΛ (Αθήνα-Νεμέα, εισιτήριο 12,40 ευρώ, Νεμέα-Ψάρι, εισιτήριο 2,5 ευρώ, ΚΤΕΛ Νομού Κορινθίας, Τ/27460-22.214).
Διαμονή
Αν θέλετε να διανυκτερεύσετε στην περιοχή, θα βρείτε καταλύματα σε χωριά κοντά στο Ψάρι, όπως στο Κεφαλάρι (Armonia Boutique Hotel, T/27470-22.475, www.xenonasarmonia.gr, 60 - 80 ευρώ το δίκλινο με πρωινό / Αρχοντικό Κεφαλάρι, Τ/27470-22.200, www.arxontiko-kefalari.gr, 50 - 60 ευρώ το δίκλινο με πρωινό) και στους Καλλιάνους (Το Πατρικό, Τ/27470-22.224, 50 - 70 ευρώ το δίκλινο με πρωινό).
Φαγητό - Κρασί
Στο βραδινό γλέντι που διοργανώθηκε στο χωριό, από τη μια πλευρά είχαν στηθεί σούβλες με γουρουνόπουλα απερίγραπτης νοστιμιάς και από την άλλη πάγκοι με κεράσματα - κέικ με καρότο και σταφίδα, δίπλες, μουστοκούλουρα, κουραμπιέδες. Επίσης, το Ψάρι ανήκει στη ζώνη με «Ονομασία Προελεύσεως Νεμέα Ανωτέρας Ποιότητας» (ΟΠΑΠ-Νεμέα), επομένως το κρασί του είναι διαλεχτό. Το χωριό διαθέτει χώρους εστίασης όπως είναι η ταβέρνα Μπουράζος (Τ/27470-22.007), η ταβέρνα-κρεοπωλείο Ο Μάχος (Τ/27470-22.112), η ψησταριά Το Στέκι της Πόπης (Τ/27470-22.107), η χασαποταβέρνα-ψησταριά Ο Πλάτανος (Τ/27470-22.307).
Μουσείο περιβάλλοντος Στυμφαλίας
Σε πολύ κοντινή απόσταση από το Ψάρι βρίσκεται το εξαιρετικό Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας. Είναι χτισμένο σ’ ένα λόφο δίπλα στη –γνωστή από τη μυθολογία- λίμνη Στυμφαλία και αφηγείται την περιβαλλοντική και εθνογραφική ιστορία της περιοχής (μέσα από μακέτες, ψηφιακές ανα-παραστάσεις και ταινίες τεκμηρίωσης, παρέχονται πληροφορίες για την υδατική λεκάνη Στυμφαλίας, τους υπόγειους δρόμους νερού, τη χλωρίδα και την πανίδα, το πώς το περιβάλλον «συνέβαλε» στην ανάπτυξη παραδοσιακών επαγγελμάτων κ.ά.). Γενική είσοδος 3 ευρώ, www.piop.gr.
kathimerini.gr
